Wolność przemieszczania się w celach zarobkowych
Od 2011 roku Polacy mogą pracować w Niemczech bez konieczności uzyskania pozwolenia na pracę.
Obecnie od 2011 roku, w ramach unijnej swobody przepływu osób, każdy obywatel Polski może wykonywać pracę na
terenie Niemiec bez pozwolenia na pracę. Oznacza to, że może zostać zatrudniony przez pracodawcę niemieckiego
(czyli takiego, który ma swoją siedzibę na terenie Niemiec, ale może być to też firma prowadzona przez Polaków, co jest
częstym przypadkiem) na podstawie normalnej umowy o pracę zgodnie z niemieckimi przepisami prawa.
Przepisy prawa pracy w Niemczech nie są uregulowane tak jak w Polsce w jednej ustawie, czyli w kodeksie pracy, lecz
składa się na nie wiele ustaw, m. in. osobna ustawa reguluje czas pracy, inna wymiar urlopu, do tego jest wiele układów
taryfowych zawieranych przez związki zawodowe, generalnie jest to gąszcz przepisów po których nie jest łatwo się
poruszać.
Obowiązek meldunkowy
Po przybyciu do Niemiec każdy ma obowiązek meldunkowy, który nadal obowiązuje w Niemczech (w Polsce został zniesiony) i który
wynosi 14 dni od daty wjazdu na teren RFN. Po dokonaniu zameldowania i po podpisaniu umowy o pracę z pracodawcą, można
ją zacząć wykonywać. Wtedy jako normalny pracownik podlega się w całości ubezpieczeniu socjalnemu w Niemczech, które
automatycznie odporwadza pracodawca, tak samo jak podatki. Dotyczy to pełnego pakietu składek socjalnych, czyli ubezpieczenia
chorobowego, emerytalnego, opiekuńczego i dla bezrobotnych, czyli na wypadek utraty pracy.
Składki na ubezpieczenie społeczne
Generalna zasada opłacnia składek socjalnych w Unii Europejskiej polega na tym, że można je opłacać tylko w jednym państwie
członkowskim, czyli podlega się tylko jednemu systemowi ubezpieczeń społecznych np ZUSowi, to znaczy, że pracując np
w Polsce i w Niemczech należy opłacać składki tylko w jednym państwie. Jeżeli pracujemy tylko w Niemczech wówczas opłacamy
składki na ubezpieczenie społeczne tylko tutaj.
Arbeitsvertrag
Umowy o pracę, które polscy pracownicy otrzymują do podpisu, są często skomplikowane, w szczególności jeśli są to umowy zawierane z firmami pracy czasowej, firmy te bowiem podlegają najczęściej układom taryfowym dla danych branż np. budowlanej, montżowej, sprzątającej, na które muszą się w tych umowach powoływać. Umowy takie odnoszą się do danego układu taryfowego wskazując na jego przepisy, co w praktyce oznacza, że pracownik musiałby znać taki układ taryfowy, który jest bardzo rozbudowany. Podsumowując takie umowy
o pracę są dla pracownika nieczytelne i niezrozumiałe, abstrahując od kwestii tego, że są sporządzone w języku niemieckim. Co powinna w takim razie zawierać umowa o pracę i na co pracownik ma zwracać szczegąlną uwagę przy jej podpisywaniu:
Postanowienia ogólne:
1.Poprosić o tekst w języku polskim, jeśli pracodawca takiej wersji nie posiada, to poprosić o kopię umowy przed podpisaniem i spróbować skonsultować jej treść co najmniej z osobą, która zna język niemiecki.
Umowę można również wysłać do sprawdzenia i bezpłatnej konsultacji w języku polskim do pracowników Placówki Doradczej dla Zagranicznych Pracowników w Saksonii (BABS) https://www.babs.sachsen.de/pl/kontakt-3995.html
2.Kto dokładnie jest stroną umowy, tu szczegółowa nazwa pracodawcy, jego adres lub adres filii, kto go reprezentuje, gdzie jest on wpisany do rejestru, jeżeli jest to jakaś spółka. Jest to ważne ze względu na ewentualne późniejsze dochodzenie roszczeń pracowniczych przed sądem – pracownik musi wiedzieć kogo ma pozwać. 3.Jaki jest przedmiot umowy, czyli na jaką pracę strony się umawiają, na jakim stanowisku, jak jest ono oznaczone/opisane w umowie. 4.Od kiedy umowa zaczyna obowiązywać, bo często umowę zawiera się trochę wcześniej.
5.Na jaki okres jest ona zawarta, czy na próbę, wtedy najdłużej do 6 miesięcy, czy na czas oznaczony, wtedy po jego upływie umowa się rozwiązuje lub jeśli strony chcą dalej ze sobą pracować, to kolejna umowa przekształca się z mocy prawa w umowę na czas nieoznaczony, bez względu na to jak ją strony nazwią oraz umowa na czas nieoznaczony.
Czas pracy i wynagrodzenie za pracę
1.Czas pracy musi być w umowie określony: miesięcznie czy godzinowo.
2.Wynagrodzenie w Niemczech wskazuje się w kwocie brutto, czy miesięczne, czy godzinowe, często w umowach są błędy i wynagrodzenie jest wskazane jako netto, a wtedy co prawda pracownik wie od razu ile pieniędzy dostanie na rękę na koniec miesiąca, ale nie wie czy pracodawca właściwie policzył brutto od którego ma obowiązek odprowadzać podatki i składki na ubezpieczenia spłeczne, co jest też problemem dla pracownika w przypadku sporu sądowego.
3.W układach taryfowych może być to inaczej uregulowane, ale wtedy zawsze na korzyść pracownika.
Urlop i jego wymiar
1.Urlop i jego wymiar, który normalnie wynosi 4 tygodnie kalendarzowe czyli 28 dni kalendarzowych, czyli w praktyce są to 24 dni przy
6 dniowym tygodniu pracy, 20 dni przy 5 dniowym tygodniu pracy, 16 dni przy czterodniowym tygodniu pracy. Często pracodawca chcąc podnieść aktrakcyjność umowy o pracę przewiduje urlop dodatkowy, obecnie regułą jest 30 dni urlopu przy 5 dniowym tygodniu pracy.
2.Jeśli pracownik pracuje nieregularnie lub na żądanie lub na zmiany, wtedy ustala się urlop miesięcznie lub nawet rocznie. ’
3.Prawo do urlopu nabywa się z mocy ustawy, regułą jest, że pracownik pracuje co najmniej 6 miesięcy w danym zakładzie pracy, wtedy dopiero nabywa prawo do urlopu. Pracodwca z reguły nie może odmówić jego udzielenia, może natomiast go udzielić, wg potrzeb firmy.
4.Urlop udziela się na pisemny wniosek pracownika, który należy dla siebie skopiować i albo przedłożyć osobiście u pracodawcy i uzyskać potwierdzenie jego złożenia na swojej kopii, albo wysłać listem poleconym, o czym warto pamiętać, bo często zdarza się, że pracodawca w przypadku sporu twierdzi, że takiego wniosku nie otrzymał.
5. W przypadku zakończenia umowy o pracę, niewykorzystany urlop wypłaca się pracownikowi, albo udziela się go dopowiednio do zakończenia umowy o pracę i pracownik w takim wypadku odbiera gow naturze czyli dostaje wolne. Szczególnie firmy pracy czasowej nie wpisują wymiaru urlopu w rozliczeniach miesięcznych, czyli tzw. Lohnabrechnungen, dlatego należy po otrzymaniu tego rozliczenia od razu na to zwrócić uwagę, czy jest tam wpisany wymiar urlopu.
Wypowiedzenie i jego okresy
1. Po uływie okresu próbnego obowiązują ustawowe terminy wypwowiedzenia 4 tygodnie na dzień 15 danego miesiąca lub na koniec
miesiąca Jeśli umowa jest zawarta na czas oznaczony, to kończy się z upływem tego czasu i nie wymaga dodatkowego wypowiedzenia,
a wcześniej może być wypowiedziana zgodnie z zapisami w umowie.
2. Wypowiedzenie musi nastąpić w formie pisemnej, tak jak zawarcie umowy,umowy,(poza umową która się kończy z datą jej upływu), nie musi
zawierać uzasadnienia i musi dotrzeć do wiadomości pracownika Zdarza się tak, że firmy pracy czasowej, podrzucają wypowiedzenie do skrzynki
lub na wycieraczkę, twierdząc, że miały na to świadka.
3. Pracodawca może też wypowiedzieć umowę o pracę w sposób nadzwyczajny, ale tylko wtedy, gdy pracownik popełnił jakieś
wykroczenie w stosunku pracy, np notoryczne spóźnianie, nie stawienie się do pracy bez uzasadnienia, konsumpcja alkoholu, kradzież i in
4. Długotrwałe np wielomiesięczne przebywanie na chorobowym dopuszcza w Niemczech, inaczej niż w Polsce, zwolnienie pracownika
z pracy za wypowiedzeniem, ale są to szczególne wypadki. Natomiast pracodawcy często zwalniają pracowników od razu jak ci idą na
chorobowe, żeby nie płacić dalej składek na ubezpieczenie społeczne, w tym chorobowe, które jest płatne do 6 tygodni przez pracodawcę zanim
obowiązek ten przejmie kasa chorych. Takie zachowanie nie jest zgodne z prawem i pracownik powinien w ciągu 21 dni od otrzymania takiego
wypowiedzenia skierować sprawę do sądu o przywrócenie go do pracy, albo porozumieć się z pracodawcą w tej kwestii z zagrożeniem
skierowania takiego pozwu.
Postanowienia końcowe
1.Postanowienia końcowe określają jakie prawo obowiązuje w przypadku sporu sądowego, jaki sąd jest sądem właściwym, co jest bardzo ważne ze względu na ewentualne dochodzenie roszczeń przez pracownika przed sądem pracy.
2.Jak z powyższego wynika, warto dokładanie sprawdzić umowę o pracę, czy zawiera ona powyżej wskazane elementy, a w przypadku ich braku, należy zgłosić do pracodawcy swoje wątpliwości czy pytania. Pracodawca ma obowiązek na nie odpowiedzieć, a jeśli tego nie zrobi, to pracownik powinien już na tym etapie zastanowić się, czy na pewno dla takiego pracodawcy chce świadczyć pracę. Warto też skonsultować umowę z prawnikiem, a jeśli jest to niemożliwe, choćby ze względu na koszty z tym związane, warto poszukać w Niemczech polskiej organizacji, która albo za niewielką opłatą, albo za darmo pomaga polskim pracownikom w takich wypadkach. Istnieje też możliwość zapisania się do związków zawodowych, które udzielają takich porad swoim członkom za darmo, jak np. DGB czy verdi. Wówczas opłacając składkę członkowską mamy prawo do takich porad prawnych. Można też zawrzeć prywatnie ubezpieczenie na wypadek potrzeby pomocy prawnej tzw. Rechtschutzversicherung.